سیستم اطفاء حریق و بکارگیری آن در ساختمانهای مسکونی و تجاری و اداری و در کل تمامی ساختمانهایی که افراد به آن رفت و آمد دارند از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا استفاده از آن نقش بسزایی در حفظ جان و مال افراد خواهد داشت. این سیستمها با تشخیص سریع و به موقع آتش سوزی میزان خسارتها را به حداقل میرسانند. از طرفی این فرصت را در اختیار افراد قرار میدهند تا با انجام اقدامات لازم از گسترش آتش به تمام بخشهای ساختمان جلوگیری کنند.
سیستم اطفاء حریق چیست
هدف از اجرا و بهرهبرداری سیستم اطفاء حریق
اهمیت استفاده از سیستم اعلام حریق
انواع سیستم اطفاء حریق
سیستم اطفاء حریق بر اساس نوع عملکرد به سه دسته تقسیم شده است که عبارتند از:
- سیستم متعارف
این نوع سیستم اعلام آتش سوزی جزء قدیمیترین سیستمهایی است که انسان از آن برای تشخیص حریق در ساختمانها استفاده کرده است. این سیستم از ابتدا تا به امروز دستخوش تغییرات کیفی متعددی شده است. با این حال هنوز هم از آن استفاده میشود. در این نوع سیستم اعلام آتش چندین دستگاه نمایانکننده و شستی در قالب یک مدار وجود دارند که به محل کنترل مرکزی متصل شدهاند.
این تجهیزات مسئول پوشش دادن بخشی از ساختمان میباشند. بنابراین با توجه به وجود چندین مدار در هر سیستم اعلام، میتوان گفت که هر مدار مسئول بخشی از ساختمان است. از این رو با وقوع آتش سوزی سیستم هشدار دهنده هر مداری که به صدا در بیاید میتوان محل تقریبی آتش سوزی را تشخیص داد. در نتیجه میتوان بدون تلف کردن زمان اقدامات اولیه و متعاقب آن اقدامات لازم برای کنترل و خاموش کردن آتش را انجام داد.
- سیستم آدرسپذیر یا نمایشگر LCD
سیستمهای آدرسپذیر با نمایشگر LCD نسل دوم سیستمهای اعلام حریق هستند که از آنها در ساختمانهای مختلف استفاده میشود. نکته جالب توجه درباره این سیستم آن است که کلیه تجهیزات و وسایل مورد استفاده در آن از آدرس مشخصی برخوردار هستند. بنابراین به راحتی میتوان با استفاده از تابلوی مرکزی محل دقیق آنها را شناسایی و تشخیص داد.
با توجه به این ویژگی بارز که در سیستم آدرسپذیر وجود دارد از دقت و سرعت بالایی در کشف آتش برخوردار هستند. بنابراین جهت تشخیص و شناسایی محل دقیق آتش نیازی به حضور فیزیکی افراد نیست. زیرا تابلوی مرکزی آدرس و محل دقیق حریق را نمایان میکند. تمامی موارد ذکر شده باعث میشود تا به کمک این نوع سیستم بتوان با سرعت و دقت عمل بالایی آتش را مهار کرده و از وارد آمدن خسارات جبران ناپذیر خود داری کرد.
- سیستم هوشمند
تمامی تجهیزات به کار رفته در این نوع سیستم اطفاء حریق اطلاعات جمعآوری شده از محیط را به پنل مرکزی ارسال میکنند. در واقع میتوان این سیستم را شامل تعداد زیادی دستگاه و تجهیزات دانست که به یک پنل کنترلی وصل شدهاند. علائم هشدار و آشکارسازی در سیستمهای هوشمند دارای میکروپروسسور هستند. میکروپروسسور یک دستگاه سنجش محیط است که مدام در حال کار بوده و در صورت وجود هر نوع علامت غیر عادی در محیط فوراً آن را شناسایی میکند. علامت غیر عادی میتواند دود و گرما و غیره باشد که میکروپروسسور آن را به پنل مرکزی ارسال میکند. سپس پنل مرکزی اطلاعات دریافتی را پردازش کرده و وضعیت ایجاد شده را اعلام میکند. بنابراین میتوان برای تمامی سنسورهای به کار رفته در سیستم میزان حساسیت مشخصی را به صورت جداگانه تعریف و تنظیم کرد.
لازم به توضیح است که این نوع سیستم اطفای حریق را میتوان به شکل نرمافزار به سیستمهای حفاظتی و امنیتی دیگر که در ساختمان به کار گرفته شدهاند متصل کرد. سیستمهای هوشمند از کارایی بالایی به نسبت سیستمهای متعارف و آدرسپذیر برخوردار هستند. زیرا از سرعت تشخیص بسیار بالایی برخوردار بوده و عمل کنترل آتش را به مراتب برای افراد آسان میکنند.
انواع سیستمهای اعلام حریق با توجه به پیکربندی حفاظت
۱: سیستم برای کلیه فضاها
۲: سیستم برای فضاها و مکانهایی که از پیش طراحی شدهاند
- سیستم حفاظت از جان
سیستمهای اعلام آتش سوزی که برای محافظت از جان افراد در ساختمانهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند به چندین دسته تقسیم میشوند.
۱: سیستمهای اعلام آتش سوزی مختص مکانها و فضاهای خطرناک و ریسکپذیر
۲: سیستمهای اعلامی که مختص مسیرهای فرار و اتفاقاتی که در مجاورت این مسیرها قرار دارند
۳: سیستمهای مختص فضاهای ریسکپذیر برای آتش سوزی، مسیرهای فرار و بخشهایی که بیشترین خطر را متوجه ساکنین میکنند
۴: سیستم اعلام آتش سوزی مختص تمامی مکانها و فضاهای یک سازه به جز حمام و دستشویی
اجزای تشکیل دهنده سیستم اطفاء حریق
- سامانه مرکزی اعلام آتش
پردازش یا همان سامانه مرکزی مسئول پایش و کنترل سیستم است. در واقع پروتکل ارتباطی سیستم اعلام آتش که در میان تمامی تجهیزات به کار رفته برقرار است شامل دو نوع سیستم اعلام است. سیستم آدرسپذیر و سیستم متعارف دو بخش پروتکل ارتباطی هستند. نقش مهم دیگری که این سامانه بر عهده دارد شامل انتخاب نوع خروجی میشود. در واقع سامانه مرکزی وجود آتش را به صورت تماس با مرکز آتش نشانی، آژیر خطر عمومی و آژیر خطر در جاهای خاص اعلام میکند.
- تجهیزات اعلام
تجهیزاتی که در سیستم اطفاء حریق تحت عنوان تجهیزات اعلام به کار میروند شامل مجموعهای از دستگاههای دیداری و شنیداری میشوند. این دستگاهها در زمان بروز آتش هشدارهای لازم را به پنل مرکزی ارسال میکنند. از جمله تجهیزات اعلام که در سیستم اعلام آتش مورد استفاده قرار میگیرند شامل آژیر سخنگو، انواع زنگها، آژیر ساده، انواع بلندگوها و آژیر فلاشر هستند که در بخشهای مختلف ساختمان نصب و راهاندازی میشوند. علاوه بر آن در کنار تجهیزات اعلام از یک نمایشگر بهنام Mimic Panel استفاده میشود که آن را در بخشهای شلوغ و پرتردد و گاهی هم در قسمت نگهبانی نصب میکنند. لازم به ذکر است که خروجی سامانهها اعلام حریق با توجه به محل رخداد یا نوع آتش ایجاد شده دارای راهکارهای مختلفی است که شامل موارد ذیل میباشند. - روشن شدن تابلوی هشدار
- قفل کردن دربها
- خارج کردن دربها از حالت قفل
- تماس خودکار با سازمان آتشنشانی محلی
- فعالسازی سیستم اعلام آتش خودکار و روشن کردن تابلوی خروج اضطراری

دتکتور دودی چیست؟
دتکتور دودی که در سیستم اطفاء حریق وجود دارد مهمترین بخش برای نجات جان افراد است. این دتکتور نسبت به دود واکنش نشان داده و آتش سوزی را به خوبی تشخیص میدهد. سپس آن را به پنل مرکزی سیستم اعلام کرده و شرایط را برای اعمال اقدامات لازم فراهم میکند. انواع مختلفی از دتکتورها وجود دارند که عبارتند از:
- دتکتورهای دودی خطی
- دتکتورهای دودی فتوالکتریک
- دتکتورهای یونیزاسیون
- دتکتورهای دودی مکشی یا نمونه گیر
- دتکتورهای دودی کانالی
دتکتور حرارتی چیست؟
دتکتور حرارتی یکی از اجزای تشکیل دهنده سیستم اطفاء حریق است که نسبت به گرما و حرارت ناشی از آتش حساس است. بنابراین زمانی که دمای محیط بیش از اندازه گرم شود دتکتور واکنش نشان داده و این تغییرات را به پنل مرکزی منتقل میکند. انواع مختلف دتکتور حرارتی شامل موارد ذیل میباشند.
- دتکتور حرارتی افزایشی
- دتکتور حرارتی دمای ثابت
- دتکتورهای LHD یا دتکتورهای کابلی
- دتکتور حرارتی دمای ثابت بالا
- دتکتورهای ترکیبی دودی و حرارتی
روشهای خاموش شدن آتش با سیستم اطفاء حریق
استفاده از سیستم اطفای حریق با سه روش امکانپذیر است. پیش از هر چیز باید گفت که آتش از عناصر سوخت، حرارت و اکسیژن تشکیل شده است. بنابراین برای خاموش کردن آن باید یکی از این عناصر را از بین برد. از این رو به سه روش مختلف و با استفاده از سیستمهای اعلام و اطفای حریق میتوان آتش را خاموش کرد.
- از طریق سرد کردن یا حذف بخش حرارت آتش را خاموش میکنند. برای این کار سیستم مورد استفاده حرارت را به زیر نقطه اشتعال میرساند
- از طریق قطع اکسیژن و در اصطلاح خفه کردن، آتش را خاموش میکنند. برای این کار سیستم مورد استفاده اکسیژن محیط را به وسیله گازهای خنثی مانند گاز دی اکسید کربن به حداقل میرساند
- از طریق جداسازی مواد قابل اشتعال آتش را خاموش میکنند. در این روش شیر اصلی گاز به صورت خودکار و توسط سیستمهای مربوطه بسته میشود
نکته مهم در خصوص این سیستم
موادی که در سیستم اطفای حریق جهت خاموش کردن آتش مورد استفاده قرار میگیرند شامل موارد ذیل میباشند.
- مواد سردکننده
- مواد خفهکننده
- مواد رقیقکننده هوا
راهاندازی سیستم اطفاء حریق برای چه ساختمانهایی ضروری است؟ نصب و راهاندازی سیستم اطفای حریق برای کلیه بناها و ساختمانها و مجتمعهای مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری، انبارها و محل نگهداری وسایل و تجهیزات ضروری است. علاوه بر آن استفاده از این سیستم در مجتمعهای تفریحی و گردشگری که روزانه تعداد زیادی از افراد در آن رفت و آمد دارند لازم است.
استانداردهای لازم برای راهاندازی سیستم اطفای حریق گسترده
برخی از این استانداردها شامل موارد ذیل میباشند.
- تمامی ابزاری که دارای لولههای عمودی و متحرک هستند و همچنین آسانسورها باید به عنوان یک قسمت و بخش مستقل در نظر گرفته شوند.
- مساحت زمین یا سطح ساختمانی که به عنوان بخش در نظر گرفته میشود نباید بیشتر از ۳۰۰ متر مربع باشد. در غیر این صورت سیستم نصب شده قابل به پوشش آن نخواهد بود.
- یک ناحیه که تحت پوشش سیستم قرار میگیرد نباید از ۲۰۰۰ متر مربع بیشتر باشد.
نصب نوع سیستم اعلام حریق با توجه به نوع و شرایط ساختمان
مهمترین مسأله در خصوص آتش سوزی ساختمانها
نکته:
در خصوص نصب و راهاندازی سیستمهای اطفاء آتش باید گفت که تنها نصب آنها مهم نیست. بلکه آن چه که مهم است تعمیر و سرویس و نگهداری مستمر و اصولی آنها است. به همین دلیل لازم است بعد از نصب سیستم در فاصله زمانی مشخص آن را مورد بررسی قرار داد. به این صورت از عدم کارکرد مناسب سیستم و بروز هرگونه خرابی و آسیب در آن جلوگیری میشود.

موارد مهم در نصب سیستم اطفاء حریق
با در نظر گرفتن انواع سیستم اطفاء حریق و همچنین بررسی تجهیزات و اجزای تشکیل دهنده آن میتوان به این نتیجه رسید که این سیستمها هر کدام دارای ویژگیهای مختص به خود هستند. همچنین از لحاظ ساختاری و کارکرد از هم متفاوت میباشند. در نتیجه پیش از نصب یک سیستم ابتدا باید برآوردهای مشخصی درباره آن انجام داد. به طور کلی جهت نصب یک سیستم اعلام حریق باید به موارد متعددی توجه کرد. این موارد عبارتند از:
- فضایی که قرار است توسط سیستم تحت پوشش قرار بگیرد
- فضا و مکان دقیق نصب سیستم
- نوع سنسورها با در نظر گرفتن نحوه عملکرد و کارکرد سیستم