در طول چند دهه گذشته، تغییرات گسترده در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، روندهای جدیدی را در زمینه مهندسی عمران ایجاد کرده‌است. به ویژه، رشد سریع اقتصادها و افزایش تلاش‌ها برای پایداری بسیاری از مدیران پروژه و مهندسان حیاتی شده‌است. برای کسانی که در این زمینه هستند، مهم است که در جریان این پیشرفت‌ها قرار بگیرند تا مهارت‌ها و دانش خود را در صنعت مهندسی عمران افزایش دهند. در این بلاگ ما سعی کردیم 13 مورد از گرایش‌های رشته عمران را جمع آوری کنیم.
گرایش سازه
گرایش سازه در رشته مهندسی عمران، مورد توجه قرار گرفته است. بدون هیچ سازه‌ای امکان ساخت ساختمان وجود ندارد، و بنابراین، مهمترین بخش از ساختمان، سازه است. به طور کلی، هدف گرایش سازه در رشته مهندسی عمران، ارائه تجربه کامل از طراحی و ساخت سازه‌هایی است که به طور موثر و مقرون به صرفه، توانایی پاسخگویی به نیازهای مختلف اجتماعی و اقتصادی را دارا باشد.
در گرایش سازه، دانشجویان با اصول پایه سازه‌ها آشنا می‌شوند، از جمله اصول نظری، تاریخچه تکنولوژی ساخت و ساز، عامل در مدیریت ساخت و ساز، روش‌های طراحی و مهندسی ساختمان‌ها و تحلیل انواع سازه‌ها و مواد سازه‌ای.
در این رشته، دانشجویان با استفاده از نرم افزارهای مختلف مانند SAP2000، AutoCAD ، Robot Structural Analysis، ETABS و ANSYS به طراحی سازه‌های قابل پیاده‌سازی به صورت عملی پرداخته و به دستگاه‌های استاتیک و دینامیک، و سیستم‌های ایمنی و کیفیتی پیشرفته مسلط می‌شوند.
گرایش زلزله
گرایش زلزله در رشته مهندسی عمران، به بررسی و تحلیل علمی و فنی مشکلات و چالش‌های مربوط به طراحی، ساخت و اجرای سازه‌ها برای مقابله با اثرات زلزله می‌پردازد. برای نجات جان انسان‌ها و حفظ زندگی‌شان و تاثیر زلزله بر ساختمان‌ها، و ساخت سازه‌هایی که توانایی مقابله با زلزله را دارند حائز اهمیت می‌باشد. آموزش در این گرایش به تدریج به دانشجویان کمک می‌کند تا توانایی طراحی، اجرا، بررسی و تحلیل سازه‌های مقاوم در برابر زلزله را به دست آورند.
هدف اصلی گرایش زلزله، ساختمان سازی با ایمنی بالاتر در مقابل زلزله است. این گرایش شامل بررسی و تحلیل دستورالعمل‌های طراحی سازه‌ها برای انواع مختلف آن است و الزامات اساسی برای طراحی سازه‌های مقاوم در برابر زلزله را پوشش می‌دهد. طراحی سازه‌های مقاوم در برابر زلزله شامل مطالعه دقیق شرایط زلزله، طراحی و اجرای حفاظتی، همچنین، شناخت و پیشگیری از خسارات ناشی از زلزله است.
در گرایش زلزله، دانشجویان با نرم افزارهای مربوط به طراحی و تحلیل سازه‌های مقاوم در برابر زلزله، آشنا می‌شوند و به دستگاه‌های مختلف مانند استاتیک و دینامیک، و سیستم‌های ایمنی و کیفیتی پیشرفته مسلط می‌شوند. نرم افزارهای شناخته شده در این زمینه، از جمله SAP2000، ANSYS، ETABS و MIDAS است.
گرایش ژئوتکنیک(خاک و پی)
گرایش ژئوتکنیک (خاک و پی) یکی از مهمترین رشته‌های مرتبط با مهندسی عمران است که بر روی ارتباط بین خاک و سازه‌ها تمرکز دارد. این گرایش در برگیرنده مطالعه، طراحی، ساخت، و نصب سازه‌ها و پی‌ها در خاک می‌باشد. ترکیبی از دانش‌های مختلف از جمله مکانیک خاک و پی، زمین شناسی، هیدرولیک، و فیزیک، گرایش ژئوتکنیک را تشکیل می‌دهد. در این رشته دانشجویان با یادگیری تئوری‌ها، مفاهیم و فناوری‌ها مرتبط با خاک و پی از جمله رفتار شناورانه خاک‌ها، خصوصیات مکانیکی خاک، نحوه انتخاب و طراحی پی، سطح آب زیرزمینی و نحوه تاثیر سازه‌ها بر خاک و رفتار خاک ، آشنا می‌شوند.
در گرایش ژئوتکنیک، دانشجویان با مسائل و چالش‌های مربوط به مطالعه رفتار خاک و پی‌ها در روابط مختلف با سازه‌ها آشنا می‌شوند. این رشته شامل واکاوی پدیده‌هایی نظیر فشار خاک، ترسیم خطوط توان و تحلیل درجه‌های آب، تحلیل رفتار چند اجزای خاک در روابط با فشار ماسه و جریان آب می‌باشد. در ادامه دانشجویان با نرم افزار‌هایی مانند Plaxis، GeoStudio و Phase2 آشنا می‌شوند و نحوه استفاده از آن‌ها به منظور شبیه سازی رفتار خاک و پی‌ها در برابر بارهای مختلف و سازه‌هایی که بر روی آن‌ها اعمال می‌شود، مرور می‌کنند.
گرایش مهنسی و مدیریت ساخت
گرایش مهندسی و مدیریت ساخت یکی از گرایش‌های مهم در حوزه مهندسی عمران است که به برنامه‌ریزی، طراحی، ساخت، و مدیریت پروژه‌های ساختمانی می‌پردازد. این گرایش که شامل مفاهیم مهندسی ساخت، مدیریت پروژه، تخصص‌های پیمانکاری و ارزیابی اقتصادی می‌باشد، به دانشجویان اجازه می‌دهد تا مهارت‌های لازم برای اجرای پروژه‌های محکم، ایمن، و با کیفیت برای ساختمان‌ها را به دست آورند.
در گرایش مهندسی و مدیریت ساخت، دانشجویان با تکنیک‌های آماری و شبیه سازی جریان کار در جهت بهبود کارایی مهندسی و مدیریت پروژه‌ها آشنا می‌شوند. این شامل تحلیل داده‌ها و محاسبه گارانتی اولیه پروژه، بهبود فرآیند ساخت، استفاده از تجهیزات دقیق و تکنولوژی مدرن جهت بهبود تسهیلات و تأسیسات ساختمان، وغیره می‌شود.
گرایش راه و ترابری
گرایش راه و ترابری، یکی از گرایش‌های پرطرفدار در حوزه مهندسی عمران است. این گرایش به مطالعه، شناسایی، طراحی، و ارزیابی سیستم‌های راهبری مورد استفاده در ترابری شهری و بین شهری، می‌پردازد. دانشجویان و متخصصین این گرایش به بررسی سیستم‌های راهبری شهری مانند مترو، اتوبوس، تاکسی، پایین‌شهری، و …آشنا می‌شوند. آن‌ها نیز به بررسی سیستم‌های ترابری بین شهری، مانند راه آهن، اتوبان‌ها، فرودگاه‌ها و … می‌پردازند.
گرایش حمل و نقل
گرایش حمل و نقل، یکی از گرایش‌های فعال در حوزه مهندسی عمران است که به طراحی، اجرا، و مدیریت انواع سیستم‌های حمل و نقل، به منظور ارائه پایداری و کارایی در این حوزه، می‌پردازد. در دنیایی که امروزه رشد سریع جمعیت جهان و نیاز افزایشی به سفر و انتقال کالا را بدست می‌آورد، مفاهیم طراحی شبکه‌های حمل و نقل، خلاقیت در حوزه تحلیل داده، ایمنی و بهینه سازی عملکرد جاده‌ها، ساخت و ساز، نظارت و مدیریت همگی بسیار مهم هستند.
در طول دوره تحصیلی، دانشجویان با طراحی مجموعه‌های حمل و نقل عمومی، شبکه‌های مختلف حمل و نقل، جاده‌های خودکار و ارتباطات، طراحی و ساخت بیلبورد‌ها، و توسعه ساماندهی انتقال کالا، آشنا می‌شوند. همچنین، آن‌ها با یادگیری روش‌های ترکیبی، نظیر حمل و نقل پیاده، دوچرخه، قایق، حمل و نقل هوایی، و انواع راه‌های فرعی، به توسعه استراتژی‌های ترابری متناوب، و بهینه سازی سامانه‌های حمل و نقل می‌پردازند.
گرایش مهندسی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی
گرایش مهندسی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی، به کاربردهای علمی و فنی برای ایجاد، طراحی، اجرا، و مدیریت سیستم‌های بندری، سازه‌های دریایی، فرآیند‌های پایداری، و مدیریت جریانات آب و هوا در فضای ساحلی اختصاص دارد. این گرایش، شامل انتقال هرگونه کالا و انسان بین سواحل و دریا، ایجاد بنادر، بارگیری و تخلیه کالا، زیرساخت، زیست شناسی دریایی، شناورها، سیستم‌های پایداری سواحل، و ابزارها و تجهیزات مرتبط، می‌باشد.
در طول تحصیل مهندسی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی، دانشجویان قادر خواهند بود تا با سیستم‌های متنوع پایدارسازی، پیش بینی‌های اقتصادی، و تناسب ساختاری و شکست پذیری سیستم‌های پایدار، در برابر جریانات آب و هوا، و پایداری منابع مختلف سواحل، سازه‌های دریایی، و بنادر آشنایی کامل داشته باشند. همچنین، آن‌ها با عملیات وسایل نقلیه و تجهیزات نقلیه در سواحل و دریا، و همچنین با قابلیت یافتن راه حل‌های نوین و تیمی، و مهارت‌های تحلیل داده‌های پیچیده پایداری دریایی، آشنا می‌شوند.
گرایش مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی
مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی یکی از مهمترین حوزه‌های علمی و فنی محیط زیست و بهداشتی است که به کاربردهای مختلف آب و شرایط هیدرولیکی، مدیریت و ایمنی آب، جریانات آب و هوا، ساخت سد‌ها، کنترل آب، نظام اکولوژی، حفاظت و توسعه، تصفیه آب و پساب، مدیریت رسوب و جریانات اکوسیستم، و تحقیقات در مورد زمین شناسی می‌پردازد.
مهندسان آب و سازه‌های هیدرولیکی، طراحان سیستم‌های کنترل جریان، و محققان برای به روز رسانی و بهینه سازی تأمین آب، برای جلوگیری از خطرات مرتبط با آب و پس آب، و برای مدیریت قابلیت اطمینان و مقابله با منابع آب و هوا، به روز رسانی شده‌اند. این تخصص به منظور اختصاص رابطه‌های جدید و پیشرفته ایجاد شده و به یکی از مهمترین حوزه‌های علمی و پژوهشی تبدیل شده است.
گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب
گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب یکی از حوزه‌های پرطرفدار و مورد توجه در زمینه تحقیقات و کارآیی در حوزه محیط زیست است. این حوزه مهم مرتبط با مسئولیت اجتماعی فراوانی است و باید از منابع آبی به همه جوامع و مردم در سرتاسر دنیا خدمت رسانی کند. برخی از زمینه‌های کاری شامل بهینه‌سازی مسائل آب، ایجاد و توسعه سیستم‌های تصفیه آب و فاضلاب، حفاظت و توسعه منابع آب، مدیریت آب و محیط زیست، کنترل و پایش کیفیت آب و مدیریت پساب‌ها می‌باشد.
منابع آبی به عنوان یکی از منابع استراتژیک برای بازدهی و پایداری محیط زیست، امنیت مواد غذایی، توسعه اقتصادی و برای بهترین استفاده از فناوری در زمینه انرژی، بسیار مهم است. همچنین، در حال حاضر با مشکلات شدید از جمله کمبود منابع آب، کاهش کیفیت آب و تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان مواجه هستیم. بنابراین، مهندسی و مدیریت منابع آب، مسئولیت زیادی را نصیب خود می‌کند و باید نسبت به جلوگیری از تخریب و فرسایش منابع آب و همچنین بهینه سازی مصرف این منابع، بسیار حساس باشد.
گرایش مهندسی محیط زیست
گرایش مهندسی محیط زیست به عنوان یکی از حوزه‌های پرطرفدار و مورد توجه در زمینه تحقیقات و کارآیی در حیطه‌ی محیط زیست و شهرسازی می‌باشد. این حوزه مهم به این دلیل است که محیط زیست یکی از مسائل کلیدی مربوط به سلامت جامعه و بازدهی اقتصادی است. مهندسان محیط زیست در حوزه‌های مختلفی مانند تولید، مدیریت، تعمیر و نگهداری سیستم‌های محیط زیستی فعالیت دارند تا در مقابل تلفات زیست محیطی و کاهش شاخص‌های زیست محیطی ایمنی زیست محیطی را تأمین کرده و به ارتقای کیفیت زندگی افراد جامعه کمک کنند.
در گرایش مهندسی محیط زیست، مهندسان با مسائل زیست محیطی در سطح شهر، شبکه تأمین آب و فاضلاب، محیط زیست صنعتی و زیست محیطی ساختمان‌ها و سیاست‌های محافظت از محیط زیست روبرو هستند. مثلاً آن‌ها معماری سبز را ارائه می‌کنند که قابلیت خودسازی دارد و برای ساختمان‌ها برنامه ریزی می‌کنند که طراحی شده باشد به نحوی که به صرفه باشد و در عین حال محیطی را کمتر بی‌همتا کند.
با توجه به توسعه شهری و نیاز به ساخت و ساز در سطح بین‌المللی، رشته عمران به عنوان یکی از حوزه‌های مرتبط با توسعه شهری، زیربناهای حمل و نقل، محیط زیست و زیرساخت‌های انرژی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. گرایش‌های عمران شامل سازه، زلزله، ژئوتکنیک(خاک و پی)، مهندسی و مدیریت ساخت، راه و ترابری، حمل و نقل، مهندسی سواحل – بنادر و سازه‌های دریایی، مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی، مهندسی و مدیریت منابع آب، مهندسی محیط زیست، مهندسی خطوط راه آهن، پدافند غیر عامل، ساختمان‌های هوشمند است. در نهایت، رشته عمران به عنوان یکی از مهمترین رشته‌های متصل به توسعه شهری، می‌تواند به شکل قابل توجهی در بهبود زندگی مردم و توسعه نیازهای جامعه مؤثر باشد.