معماری برای سال‌‌‌های زیادی، یکی از علایق بشر بوده است و صاحبان قدرت توانسته‌اند سازه‌های باشکوهی برای نشان دادن قدرت و عظمت حکومت‌شان، گرامیداشت اجدادشان و یادآوری موفقیت آن دوره بسازند. بسیاری از این سازه‌های تاریخی همچنان پابرجا هستند و به وضوح معماری و مهندسی آن زمان‌ها را نشان می‌دهند، به‌خصوص که با استفاده از ابزارها و تکنولوژی‌های ابتدایی، جلوتر از زمان خودشان بوده‌اند.
پانتئون
پانتئون، در شهر رم، ایتالیا در دوران باستان باستان ایتالیا ساخته شده است. این معابد برای اهدای قربانی به خدایان رومی و همچنین برگزاری مراسم‌های مذهبی و فرهنگی ساخته شده است. این مجموعه، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین سازه‌های تاریخ غرب باستان به شمار می رود و تصاویر زیبا و دلنشینی از شهر قدیمی رم را به نمایش می‌گذارد.
خیلی حیرت‌انگیز است وقتی فکر می‌کنید که رومی‌ها، ۲۰۰۰ سال قبل ساختمان‌های نظیر پانتئون (Pantheon) می‌ساختند که یک شاهکار گنبدی شکل با ایوانی با ۱۲ ستون گرانیتی بود. این ساختمان ۱۲۵ سال پس از میلاد در رم ایتالیا ساخته شد و قدیمی‌ترین سازه دنیا به حساب می‌آید که همچنان مورد استفاده است و با نگاهی به سقف باشکوه آن، حس عظمت آن را با جان و دل درک خواهید کرد.
Maison Carrée، نیم، فرانسه
این ساختمان یکی ازمهم‌ترین ساختمان‌های غرب است که در شهر نیم در فرانسه واقع شده است. این ساختمان با بررسی‌های انجام شده توسط وزارت فرهنگ فرانسه در دهه 30 میلادی به ثبت رسیده است. یکی از قدیمی‌ترین معابد رومی که به‌خوبی محافظت شده است، معبد لا مزون کاره در شهر نیم فرانسه قرار دارد. این معبد ۱۶ سال بعد قبل از میلاد مسیح ساخته شده و در آن زمان جمعیت شهر، ۶۰ هزار نفر بوده است.
در حدود قرون ۴ تا ۷ پس از میلاد، معبد لا مزون کاره به گایوس سزار و لوسیوس سزار، نوه‌های آگوستوس که در خردسالی مردند، تقدیم شد. در طراحی بنا لا مزون کاره از معبد آپولو و مارس التور در رم الهام گرفته شده است.
خانه آقازاده، یزد، ابرکوه
خانه زیبا و تاریخی آقازاده که در محله دروازه ابرکوه از توابع استان یزد قرار دارد، یادگاری با ارزش از دوره قاجاریه است. خانه‌ای که بادگیر دو طبقه آن را به عنوان بزرگ‌ترین بادگیر ایران معرفی می‌کنند و تصویر آن را پشت اسکناس‌های ۲,۰۰۰ تومانی چاپ کرده‌اند. این عمارت در حدود سال ۱۱۵۷ خورشیدی و توسط شخصی به نام «حاج حسین ابرقویی» در زمینی به مساحت ۱,۵۰۰ متر مربع بنا شد و در بهمن‌ماه سال ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌عنوان اثری تاریخی به ثبت ملی رسید.
بادگیر یزدی عمارت آقازاده از اهمیت بسزایی برخوردار است و در واقع، شهرت جهانی این خانه را مرهون وجود بادگیر دو طبقه آن می‌دانند؛ بادگیری مرتفع با ۱۸ متر طول و ۱۹ تیغه و دریچه که بر فراز تالار اصلی عمارت قرار دارد و تقریبا از تمام نقاط شهر دیده می‌شود. این بادگیر چهار طرفه، امکان دریافت باد را از هر چهار جهت دارد و حتی اگر بادی نوزد، طراحی آن به‌گونه‌ای است که تهویه هوای خانه به‌خوبی انجام می‌گیرد. در فصل زمستان یا هنگام وزش باد شدید نیز می‌توان دریچه‌ها را بست و از نفوذ سرما و گرد و خاک جلوگیری کرد.
اکنون عمارت آقازاده یزد با تغییر کاربری به هتلی سنتی تبدیل شده است و با ۱۶ اتاق و رستورانی با ظرفیت حدود ۱۰۰ نفر از مهمان‌های خود پذیرایی می‌کند. بازدید از این خانه تاریخی (به شرط دریافت بلیط ورودی) در همه روزهای هفته از ساعت هشت صبح تا ۲۱ امکان‌پذیر است.
خانه شیخ بهایی، اصفهان
در بافت تاریخی شهر و جایی در غرب مسجد جامع اصفهان، خانه‌ای وجود دارد که لقب زیباترین خانه تاریخی آسیا و اقیانوسیه را یدک می‌کشد. این خانه منسوب به «شیخ بهایی» دانشمند نامدار عصر صفوی است و قدمت آن را نیز به زمان شاه عباس اول صفوی نسبت می‌دهند. هرچند در برخی از منابع موجود، بنای اولیه را متعلق به عصر سلجوقی می‌دانند؛ چرا که این بخش از بافت تاریخی اصفهان معروف به بافت سلجوقی است. از سوی دیگر، به زعم برخی باستان‌شناسان، این خانه روی بقایای روستایی جای گرفته که به دوره پیش از اسلام تعلق داشته.
دکتر نصرالله فلسفی در کتاب زندگانی شاه عباس اول به این نکته اشاره کرده است که عمه شاه عباس مریم سلطان بیگم مالک اصلی این عمارت بوده و پادشاه صفوی پس از وی، خانه را به شیخ بهایی واگذار کرد که در آن روزگار، منصب شیخ الاسلام پایتخت صفوی را در دربار بر عهده داشت. نیمی از عمر شیخ بهایی در این خانه گذشت و در سال ۱۳۷۵ خورشیدی نیز این بنا به‌عنوان یک اثر فرهنگی تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی، شخصی به نام عبدالعظیم جلالی فراهانی از آلمان به اصفهان آمده بود، اقدام به خرید خانه شیخ بهایی کرد؛ خانه‌ای که در آن سال‌ها، به مخروبه‌ای تبدیل شده بود. آقای جلالی با همراهی همسر خود اشرف جلالی و در طی سه سال مرمت، شکوه یک خانه تاریخی اشرافی را به عمارت شیخ بهایی بازگرداند. وی در سال ۱۳۹۱ درگذشت و هیچ‌گاه حاضر نشد خانه تاریخی را که به‌عنوان محل سکونت خود برگزیده بود، در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار دهد.
خانه بهنام تبریز، آذربایجان شرقی، تبریز
خانه بهنام که به نام‌های بهنام گنجه‌ای یا قدکی نیز شناخته می‌شود؛ از مشهورترین خانه‌های قدیمی شهر تبریز است که در اواخر عصر زندیه و اوایل دوره قاجار در مساحت تقریبی ۱,۹۰۰ متر بنا شد. نوسازی این عمارت در عصر ناصری انجام گرفت و با نقاشی آن را مزین کردند.
این خانه شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و دو ساختمان قشلاقی و ییلاقی می‌شود. تراس تابستانی با ستون‌های بلند، سرستون‌های گچی مقرنس کاری، پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی و گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های زیبا از جمله جزییات و تزیینات چشم‌نواز این خانه به شمار می‌رود. در بازسازی اخیر این بنا، چند نگارگری ایرانی فرسکو نیز کشف شده است که کارشناسان در حال مرمت آن هستند.
خانه بهنام برای مدت زیادی خالی از سکنه بود و اکنون جزو مجموعه دانشکده معماری شهرسازی دانشگاه تبریز محسوب می‌شود. این اثر تاریخی ارزشمند در فروردین ماه سال ۱۳۷۶ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. به جهت کاربری دانشگاهی، بازدید از خانه بهنام تبریز تنها در روزهای تعطیل از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۴ و با تهیه بلیط امکان دارد.
خانه تدین، شهر سمنان
خانه تدین یا خانه محمدیه از بناهای مشهور و با ارزش عصر قاجار است که در محله عباسیه شهر سمنان قرار دارد و نمونه کاملی از معماری سنتی ایرانی به حساب می‌آید. خانه‌ای که به فردی به نام آقای محمدیه داماد میرزا عبدالله تدین یکی از تاجران سرشناس سمنانی تعلق داشت و به همین نام نیز شهرت یافت.
برخی قدمت این خانه را به دوره حکومت فتحعلی شاه قاجار نسبت می‌دهند. بنا بر اسناد موجود، در عکس‌های میرزا عبدالله قاجار از سفر ناصرالدین شاه به مشهد و توقف وی در سمنان در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی، خانه تاریخی تدین نیز مشاهده می‌شود. خانه تدین سه ورودی دارد که به سه بخش اندرونی، بیرونی و خدمات راه پیدا می‌کند. حیاط اندرونی چون دیگر خانه‌های قدیمی ایران، جهت زندگی ساکنان خانه و حیاط بیرونی به محل پذیرایی از مهمانان و دفتر کار مالک تعلق داشت.
عمارت زیبای تدین در سال ۱۳۷۳ خورشیدی مرمت شد و کاربری آن تغییر کرد. در حال حاضر، خانه تدین سمنان به عنوان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان و خانه صنایع دستی این شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۵ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
فضاهای اسکان خدمه، اصطبل، آشپزخانه، انبار هیزم و مکان‌هایی از این دست نیز در بخش خدمات عمارت وجود دارد که از طریق دالان به حیاط اندرونی متصل می‌شود. بادگیر و سنگ حوضچه خانه تدین (که در تالار حوض‌خانه قرار دارد) را دو ویژگی منحصربه فرد عمارت محمدیه می‌دانند. بادگیر مرتفع این عمارت علاوه بر تعدیل دمای خانه در فصل تابستان، شکوه معماری سنتی خانه تدین را دو چندان کرده است.
امروزه تمامی این قدیمی‌ترین ساختمان های جهان حفظ و حراست می‌شوند تا نسل‌های آینده هم بتوانند از زیبایی وحیرت‌انگیزگی ساختمان های باستانی و قدیمی جهان لذت ببرند. پیشنهاد می‌شود که حتما از بناها بازدید بکنید.